ملکه حواس پرتی
تری متلن
مترجم: اعظم سلمانی زاده
اختلال کم‌توجهي يا بيش‌فعالي و به اختصار ADHD يک اختلال نوروبيولوژيکي است؛ به بيان ديگر اختلالي است که در بيولوژي سيستم عصبي انسان به وجود ميآيد که طي آن کارکردهاي اجرايي و خودکنترلي فرد مختل مي‌شوند. اين امر باعث ايجاد کم‌توجهي، بيش‌فعالي يا تکانش‌گري يا ترکيبي از هر دو، در فرد ميشود. در صورتي مي‌توان اين اختلال را تشخيص داد که از کودکي شروع شده باشد و زندگي فرد در يکي از محيط‌هاي کاري، خانگي و… را مختل کرده باشد. بياييد به نتايج اين اختلالات در کارکردهاي اجرايي نگاه دقيق‌تري بيندازيم.
ADHD علاوه بر تضعيف کارکردهاي اجرايي، خودکنترلي فرد را نيز تحت تأثير قرار مي‌دهد. طبق گفته دکتر راسل بارکلي که يک کارشناس شناخته شده در زمينه ADHD است، بزرگسالاني که ADHD دارند معمولاً:
به راحتي توسط محرک‌ها حواسشان پرت ميشود.
به‌سختي ميتوانند رفتارها و فعاليت‌هاي جذاب را متوقف کنند.
به صورت تکانشي تصميم ميگيرند.
زماني که پروژه‌اي را آغاز ميکنند، دستورات را به خوبي دنبال نمي‌کنند.
معمولاً بد قول و بد عهد هستند.
به‌سختي ميتوانند به ترتيب صحيحي کار خود را انجام دهند.
با سرعت بالا رانندگي ميکنند.
از فعاليت‌هاي تفريحي کم سروصدا به‌سختي لذت ميبرند.
اين علائم نشان ميدهند که اختلال ADHD تا چه حد ميتواند زندگي يک زن را مختل کند، چون تمام جنبه‌هاي آن را تحت تأثير قرار ميدهند. گرچه اصطلاحات «کارکرد اجرايي» و «خودکنترلي» بيشتر شبيه به واژگان تخصصي هستند که از دل کتاب‌هاي دانشگاهي بيرون کشيده شده‌اند، اما همين رفتارهاي به ظاهر «حواس‌پرتانه» درواقع از مغز نشأت ميگيرند و براي علت «کارهايي که شما انجام مي‌دهيد» دلايل کاملاً منطقي وجود دارد.
همان‌طور که کارشناسان اين حوزه با اين اصطلاح کلنجار رفته‌اند، سعي کرده‌اند بفهمند که آيا ADHD يک اختلال مغزي نوروبيولوژيکي است يا يک بيماري؟ تحقيقي که در مجله روانپزشکي عصبي و علوم اعصاب باليني (Courvoisie et al. 2004) منتشر شده است، بيان ميکند که بين مغز افراد سالم و افراد مبتلا به اين اختلال واقعاً تفاوت‌هاي شيميايي وجود دارد. پس اينکه اسم آن را اختلال بگذاريم يا بيماري، بيشتر يک بحث معنايي است. چيزي که اهميت دارد، اين است که بدانيم افراد مبتلا به ADHD نقاط قوت و چالش‌هاي مخصوص به خود را دارند و دو انسان مبتلا به ADHD درگير علائم کاملاً منحصر به فردي هستند.
برخي از افراد براي اينکه نگاه مثبت‌تري به اين اختلال داشته باشند، آن را يک موهبت ميدانند؛ اما هيچ تحقيق محکمي اين موضوع را ثابت نکرده است و دانشمندان بر سر آن اختلاف‌نظر دارند. دکتر راسل بارکلي (2010) مخالف موهبت بودن اين اختلال است و از نظر او «ADHD هيچ ويژگي مثبتي را وارد زندگي فرد نمي‌کند.» متخصص ADHD شناسي دکتر ادوارد ند هالوول در صفحه بيوگرافي وب‌سايتش آورده است که «ADHD بيشتر از آنکه يک اختلال باشد، مانند کادويي است که باز کردن آن کار سختي است.» او ADHD را يک بيماري قابل‌کنترل ميداند که فرد پس از کنترل آن ميتواند توانايي‌ها، نوآوري و موهبت‌هاي حقيقي خود را به نمايش بگذارد.
در حالي که پژوهشگران همچنان در تلاش هستند تا تعريف دقيقي را براي ADHD بيابند، چيزي که واضح است اين است که «اختلال کم‌توجهي/بيش‌فعالي» اسم مناسبي براي اين اختلال نيست؛ چون فرد مبتلا، کمبود توجه ندارد بلکه نمي‌تواند آن را کنترل کند. شايد شما نتوانيد بيشتر از ده دقيقه کاغذهايتان را بايگاني کنيد، اما مي‌توانيد با دقت مضاعف و به مدت 2 ساعت وب‌گردي کنيد، چون برايتان جذاب است. حتي بعضي از افراد به شوخي به آن اختلال بيش توجهي ميگويند؛ چون فرد، خيلي سريع ميتواند توجهش را از يک موضوع بر روي يک موضوع ديگر متمرکز کند که اين امر به علايق يا عوامل حواس‌پرتي‌اش بستگی دارد.
اگر مبتلا به ADHD هستيد؛ مخصوصاً اگر به‌خوبي درمان نشده‌ايد به احتمال زياد با مشکل شلوغي و بي‌نظمي دست‌وپنجه نرم مي‌کنيد. شما احتمالاً با همين شلوغي بزرگ شده‌ايد. شايد کف اتاق خوابتان هميشه پر از لباس بوده است، اسباب بازي‌هايتان در کل خانه پخش بوده‌اند، تکاليف‌تان قاطي انبوهي از کاغذها روي ميزتان قرار داشته است و به احتمال زياد والدين، خواهر و برادر و معلمانتان از شما ايراد مي‌گرفته‌اند که چرا نمي‌توانيد از پس مرتب کردن وسايلتان بر بياييد. شما ممکن است اين مشکل را به کلماتي مرتبط کنيد که طي سال‌هاي گذشته بارها و بارها شنيده‌ايد؛ کلماتي مانند تنبل بودن، بي‌انگيزه بودن يا خودخواه بودن.
شايد شما از دوران کودکي نگران قضاوت ديگران درباره خودتان بوده‌ايد، شايد عزت‌نفستان خدشه دار شده است و در نهايت به اضطراب و استرس ختم شده است. تا حالا شده از خودتان بپرسيد که چگونه است که يک مدرک دانشگاهي داريد ولي از پس منظم کردن آشپزخانه يا کمدتان برنمي‌آييد؟ دنياي دروني شما منعکس کننده دنياي خارجي شماست: دنيايي پر از آشوب و هياهو که شما هر روز در آن مضطرب هستيد چون نمي‌توانيد چيزي که نياز داريد را پيدا کنيد يا شايد هم براي اينکه بي‌نظم‌بودن خودتان را جبران کنيد به کمالگرايي روي آورده‌ايد. اگر اين‌طور است، اين موضوع چه آسيب رواني يا فيزيکي بر شما وارد کرده است؟ این کتاب، پاسخ تمام سوالات شما را خواهد داد.