انعطاف پذیری زنجیرۀ تامین
دکتر حجت مبرزی، مهدی شجاع الدین، بابک رزمجویی
انعطاف‌پذیری در طراحی و مدیریت شبکه‌های ارزش آفرینی پایدار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. طراحی و مدیریت یک زنجیره تأمین کارآمد، و در عین حال انعطاف‌پذیر، که قادر به عملیات و تداوم برآورده ساختن تقاضا با وجود اختلالات شدید باشد، ضروری بوده و در دو دهه اخیر در ادبیات و عمل به طور یکسان مورد تأکید قرار گرفته است. با این حال، همه‌گیری کووید-19 فقدان انعطاف‌پذیری را در بسیاری از زنجیره‌های تأمین آشکار کرده است، همچنان که شبکه‌های پیچیده به دلیل اختلال در گره‌های محلی، انتشار آن‌ها (یعنی، اثر موجی) و اتصال از دست رفته حاصل، شکست خورده‌اند.
نظریه انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین توضیح می‌دهد که شبکه‌های چگونه پیچیده می‌توانند اتصال را حفظ کنند، بقا یابند و در طول و بعد از اختلالات و بحران‌های شدید بهبود یابند. در عین حال، از آنجایی که زنجیره‌های تأمین ستون فقرات اقتصاد هستند، ارائه بدون وقفه کالاها و خدمات به بازارها و جامعه (مانند غذا، ارتباطات و تحرک) با وجود اختلالات و بحران‌ها مستقیماً به انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین مرتبط است. اگر زنجیره‌های تأمین انعطاف‌پذیر نباشند، هنگام مواجهه با اختلالات و بحران‌های شدید متوقف شوند و از بین بروند، همه ما در خطر کمبود محصولات و خدمات حیاتی مورد نیاز برای زندگی خود خواهیم بود.
اختلالات عمده محلی و جهانی (مانند فجایع طبیعی و انسانی، اعتصابات، بحران‌های مالی و شیوع بیماری‌های همه‌گیر) دارای اثرات نامطلوب قابل توجهی بر عملکرد شرکت‌ها، به ویژه برای مشاغل با زنجیره‌های تأمین پیچیده و جهانی خواهند بود. بنابراین، مدیریت اختلالات و اثرات مرتبط با آن‌ها تقطه تمرکز مهمی برای شرکت‌هایی است که انعطاف‌پذیری را به عنوانی عامل تعیین کننده در مدیریت زنجیره تأمین مطرح می‌کنند. انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین به عنوان توانایی شرکت برای مقاومت، سازگاری و بازیابی از اختلالات جهت برآورده کردن خواسته‌های مشتری، حفظ برخی از عملکردهای هدف و تداوم عملیات در محیطی آسیب‌پذیر تعریف می‌شود. انعطاف‌پذیری، توانایی سیستمیک زنجیره تأمین در جذب اختلالات منفی خارجی و بازگرداندن حالت عادی را منعکس می‌کند.
مبانی نظریه انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین در پاسخ به فجایع تکرار شونده طبیعی و ناشی از دستکاری انسان در دو دهه اول قرن بیست و یکم توسعه یافته‌اند. این دانش به بسیاری از شرکت‌ها کمک کرده است تا با اختلالات شدید زنجیره تأمین کنار بیایند. در مقیاس بزرگ‌تر، اهمیت انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین در طول همه‌گیری بیماری کوید 19 بسیار مشهود شد به طوری که شرایط عملیاتی بسیاری از شرکت‌ها و زنجیره‌های تأمین را در مقیاسی بی‌سابقه تغییر داده است. در طول همه‌گیری، شرکت‌ها به طور وسیعی با مفهوم انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین به‌عنوان یکی از دیدگاه‌های محوری مدیریت زنجیره تۀمین سروکار داشته‌اند. علاوه بر این، همه‌گیری کووید-19 از محیطی جدید برای انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین، یعنی بحران زنجیره تأمین و مفاهیم مرتبط با دوام و بقای زنجیره تأمین، که فراتر از زمینه اختلال رویداد-محور انعطاف‌پذیری است، رونمایی کرده است.
با وجود افزایش علاقه و اهمیت انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین، هیچ منبع مختصر و به طور کلی قابل درکی وجود ندارد که بتوان آن را به عنوان مقدمه‌ای بر انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین در نظر گرفت. این کتاب مقدمه‌ای بر انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین را به شکل مختصر و در عین حال جامع ارائه می‌دهد که دیدگاه‌های مدیریت، مدل‌سازی و فناوری را پوشش می‌دهد. همچنین به عنوان یک کتاب جامع تکمیلی برای کتاب درسی زنجیره تأمین جهانی و مدیریت عملیات (ایوانف و همکاران، 2021) طراحی شده است که فصل‌های اختصاص داده شده به ریسک‌های زنجیره تأمین و انعطاف‌پذیری را پیش می‌برد.
در این کتاب، مقدمه‌ای بر مفاهیم و اصول اساسی انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین را فراهم می‌کنیم. هدف این کتاب تشریح ویژگی‌های اصلی انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین و توضیح روش‌هایی برای کاهش اختلالات زنجیره تأمین و بازیابی است. در سراسر کتاب، مثال‌های کاربردی متعدد و مطالعات موردی کوتاه برای نشان دادن مفاهیم نظری ارائه شده است. همچنین چارچوب‌ها و مفاهیم جدید مرتبط با زنجیره‌های تأمین پایدار و اثر موجی را بررسی کرده و توضیح می‌دهد. این کتاب بدون اتکاء زیاد بر مشتقات ریاضی، ارائه و توضیحی ساختار یافته از مفاهیم و روش‌های اصلی برای ایجاد/بهبود انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین و مقابله با خطرات اختلال را در قالبی ساده و قابل پیش‌بینی ارائه می‌دهد تا درک مفاهیم را برای دانشجویان و متخصصانِ دارای هر دو نوع پیش‌زمینه مدیریتی و مهندسی تسهیل کند.
تا اینجا، این کتاب انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین و مفاهیم مرتبط با آن از قبیل مدیریت اختلال، اثر موجی و دوام را مفهوم‌سازی می‌کند. فارغ التحصیلان/دانشجویان دکترا و متخصصان زنجیره تأمین به طور یکسان از ارائه‌ای مختصر، ساختار یافته و آموزشی از مفاهیم، اصول و روش‌های مدیریت انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین بهره مند خواهند شد. این کتاب با ارائه دانش کار به دانشجویان، فارغ التحصیل و مدیران ریسک زنجیره تأمین در مورد نظریه معاصر انعطاف‌پذیری زنجیره تأمین، به توسعه زنجیره‌های تأمین انعطاف‌پذیرتر در جهت اطمینان از بقای شرکت‌ها و جریان بدون وقفه محصولات و خدمات به بازارها کمک می‌کند.
نویسنده مایل است از دکتر کریستین راوشر[1]، ویرایشگر اجرایی اثر «کسب و کار/OR/MIS» در اسپرینگر نیچر[2]، خانم جیالین یین و خانم فیث سو[3]، ویراستاران دستیار اسپرینگر نیچر، و کل تیم تولید اسپرینگر برای کمک و راهنمایی آن‌ها در تکمیل موفقیت‌آمیز این کتاب تشکر کند. همچنین از همه همکارانی که در حوزه تاب‌آوری زنجیره تأمین کار می‌کنند به خاطر انتشار آثارشان، به اشتراک‌گذاری دانش و کمک به ایجاد شبکه‌های زنجیره تأمین انعطاف‌پذیرتر با ارائه نتایج تحقیقاتشان تشکر می‌کنیم. در آخر، از خانواده‌ام که در طول کار ما بر روی این کتاب بسیار از من حمایت کردند صمیمانه تشکر می‌کنم.
[1] Dr. Christian Rauscher
[2] Springer Nature
[3] Mrs. Jialin Yin and Mrs. Faith Su
برای خرید نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید