کتاب آموزش داستان نویسی اثر مریم جعفری مراد

معرفی کتاب آموزش داستان نویسی

در کتاب آموزش داستان نویسی، تکنیک‌هایی را می‌آموزید که اسلوب داستان‌نویسی استاندارد است و با کسب مهارت داستان‌نویسی می‌توانید با کمی تلاش اولین داستان کوتاه یا بلند خود را بنویسید. این کتاب  در سال 1401 توسط انتشارات مانیان به چاپ دوم رسیده است.

درباره‌ی کتاب آموزش داستان نویسی

کارشناسان آموزشی و تربیت، آموزش را مترادف با ایجاد تغییر رفتار در فراگیری دانسته‌اند. بنابراین هنگامی‌که بحث از آموزش به میان می‌آید، خواسته یا ناخواسته صحبت از بایدها و نبایدهاست و از طرف دیگر بایدها و نبایدها یعنی ایجاد فرهنگ، قانون، قید، بند، حدود و مرز؛ و صدالبته آموزش داستان‌نویسی نیز از این سخن مستثنا نیست، اما….. اما چگونه می‌توان چیزی را که از جنس هنر است و به همین دلیل ماهیتی نوآور و ساختارشکن دارد در چارچوبی مشخص و محدود قرارداد؟
چگونه می‌توان داستان را با تمامی شیوه‌های نگارش و سبک‌هایی که متأثر از قرن‌ها تجربه و تلاش و نوآوری است، در بند چندین و چند قانون و قاعده‌ی خشک به نام «فنون داستان‌نویسی» اسیر کرد؟ و چگونه می‌توان از نویسنده‌ی داستان، انتظار نوآوری داشت، حال‌آنکه در زندان قواعدِ از پیش تعیین‌شده، اسیرشده است؟ پاسخ این است که قواعد و قوانینی که بانام فنون داستان‌نویسی ارائه می‌شوند، هیچ‌کدام وحی منزل و حکم به لابدیل نیستند. این فنون تنها قواعد کلی و اصول اولیه داستان‌نویسی و سبک و شیوهای که امروزه رایج است را بیان می‌کنند و تخطی از آن‌ها لزوماً به معنی خروج از مکتب داستان‌نویسی نیست. بسیاری از نویسندگان بزرگ و صاحبان سبک نیز قواعدی ازاین‌دست را زیر پا گذاشته‌اند و سبک یا مکتب جدیدی بنیان نهاده‌اند. برای مثال ثبات زاویه دید در طول نگارش داستان، یکی از اصول اولیه و بنیادی داستان‌نویسی سنتی بود، اما بعضی از نویسندگان با زیر پا گذاشتن این اصل و ایجاد شیوه‌ی جدیدی از نگارش داستان، نه‌تنها سبک جدید در زاویه دید داستان به وجود آوردند، بلکه جوایز ارزنده‌ای ازجمله جایزه‌ی نوبل ادبی را نیز به خود اختصاص دادند.
ولی باید به این نکته توجه داشت که ساختارشکنی و نوآوری در هر هنری، اگر بادید باز و روش صحیح انجام نشود، به از بین رفتن آن هنر می‌انجامد. برای شکستن هر قابی باید حدود و زوایای آن را به کمال شناخت». اگر نیما یوشیج قالبشکنی کرد و شعر نو را در مقابل (یا بهتر است بگوییم در کنار) شعر سنتی (کلاسیک) معرفی نمود، به این معنی نیست که او از شعر سنتی بی‌اطلاع یا بیزار بوده است. مطالعات و تسلط نیما در ادبیات فارسی و بیش از ده قرن شعر سنتی بی‌شک بنیان و اساس شعر نوی او را تشکیل می‌دهد و او برای شکستن محدودیت‌های شعر سنتی، ناگزیر از شناخت کامل آن بود. همین مطلب را می‌توان به هنرهای دیگر مانند نقاشی، داستان‌نویسی، نمایش و سینما، و… بسط داد. هیچ نوآوری یا سبک جدیدی بدون پشتوانه‌ی تجربه‌های قدیمی و تسلط بر آن‌ها به وجود نمی‌آید. کوتاه‌سخن اینکه هیچ‌کدام از مطالب و فنون نوشته‌شده در این کتاب، مطلق نیست و قطعاً مطالب و نظرات ضد آن حتی در آثار بزرگان وجود دارد. حتی بعضی از این مطالب ممکن است جزء اصول یک مکتب نگارشی باشند، در عین اینکه در سبک دیگر، شاید ناپسند و نکوهیده تلقی گردند؛ بااین‌حال، از شما انتظار می‌رود که مطالب آموزش داده‌شده را به‌عنوان کلیات داستان‌نویسی پذیرفته و تمرین‌ها را بر پایه‌ی آن‌ها انجام دهید. ضمن اینکه چون هیچ اثری نمی‌تواند مدعی گردد که از هر حیث کامل است، این کتاب نیز چنین ادعایی را نداشته و ندارد؛ بر همین اساس، از خوانندگان محترم خواهشمند است نگارندگان این اثر را از نقطه نظرات ارزشمند خود، بهره‌مند فرمایید.

در بخشهایی از کتاب می خوانیم:

داستان چیست؟
«داستان، جمله‌ای است طولانی و هر جمله داستانی است کوتاه».
رولان باروت
داستان یعنی بازآفرینی رویدادها و حوادثِ به‌ظاهر طبیعی. داستان تکرار واقعیت‌ها نیست. داستان در اصل تخیلی است از واقعیت.
داستان هم می‌تواند بازآفرینی رویدادهای واقعی باشد و هم غیرواقعی و ساخته ذهن انسان.
داستان از قدیمی‌ترین قالب‌های هنری است که پیشینه بسیار کهنی دارد. انسان‌ها آن را به شکل‌های مختلفی برای هم نقل و بازگو کرده‌اند. از وقتی انسان‌های غارنشین بعد از یک روز پر شکار و پرتلاش کنار هم می‌نشسته، آتش روشن می‌کردند و رویدادها را برای هم تعریف می‌کردند، داستان بوده تا همین حالا که شکل‌های بسیار مختلفی به خود گرفته است.
نویسندگان مختلفی به وجود آمده‌اند، داستان‌های شنیدنی زیادی خلق‌شده‌اند و عرصه‌های ادبیات بسیار گسترده شده است.

بخش اول: دوره مقدماتی

اصطلاح‌های مختلفی در مورد داستان در زبان فارسی وجود دارد که گاه بعضی را معادل یکی از اصطلاح‌های فرنگی گرفته‌اند؛ اصطلاح‌هایی مانند داستان (،)Story قصه (،)Tale افسانه (،)Legend اسطوره (،)Myth حکایت)، سرگذشت، خاطره، ماجرا، مثل، متل، حدیث، انگاره، خرافه، و…. فرهنگ‌نویسان و ادیبان، وجه افتراقی برای هرکدام از این اصطلاح‌ها در نظر گرفته‌اند؛ گرچه تفکیک کامل و بی‌شبهه‌ی آن‌ها از یکدیگر امکان‌پذیر نیست، همه‌ی این اصطلاح‌ها در کل به آثاری گفته می‌شود که جنبه‌ی خلاقانه‌ی آن‌ها بر جنبه‌های دیگرشان می‌چربد.
تاریخچه داستان
اگرچه پیدایش داستان امروزی را به قرن 18 و 19 میلادی نسبت می‌دهند، برای ریشه‌یابی داستان و داستان‌نویسی باید به گذشته‌ها رجوع کرد. برای مثال در کشور خودمان، شیخ اجل، سعدی شیرازی، داستان‌های بسیاری را در قالب حکایت‌های گلستان یا مثنوی‌های بوستان روایت کرده‌اند. در همان قرن، مولوی داستان‌های فلسفی را در قالب نظم می‌سراید. پیش از آن‌ها نیز عطار نیشابوری، داستان‌های زیبای اخلاقی و عاشقانه را به نظم می‌گفته است. پنج گنج نظامی، معروف‌تر از آن است که نیاز به معرفی داشته باشد و شاهنامه‌ی فردوسی که پیش‌ازاین‌ها سروده شده بود نیز داستان‌های حماسی و عاشقانه‌ی بسیاری در خود دارد. اما قدمت داستان‌سرایی از این نیز بیشتر است.
قرآن، انجیل، و تورات هرکدام حاوی قصه‌هایی هستند که جدای از قداست برای پیروان ادیانشان، نوعی داستان به شمار می‌روند، ولی بی‌شک پیدایش داستان به گذشته‌هایی دورتر در تمدن بابل، یونان، مصر و چین بازمی‌گردد که در قالب افسانه و اسطوره نسل به نسل و سینه‌به‌سینه بازگو شده است. بعضی معتقدند نقاشی‌های به‌دست‌آمده از انسان‌های غارنشین نیز، نوعی روایت نقال گونه بوده است.
قطعاً آنچه امروزه به‌عنوان «داستان» مطرح می‌شود، تفاوت‌های بسیاری چه ازنظر ساختار و چه ازنظر ظاهر و محتوا با قصه‌ها و افسانه‌ها و مانند آن‌ها دارد، اما نمی‌توان داستان مدرن را باوجود تمامی این تفاوت‌ها قالبی جدا از اسلاف خود خواند. آنچه مسلم است آنکه نقالی انسان‌های غارنشین در کنار آتش و کوه، افسانه‌پردازی‌های انسان‌های ماقبل تاریخ، اسطوره‌های ملل مختلف، حکایت‌های اخلاقی، منظومه‌های حماسی، عشقی، اخلاقی، قصه‌های مادربزرگ‌ها برای خواب کردن کودکان، و غیره… همگی از یک منشأ که همانا فطرت حقیقت‌جو و تمثیلگرای انسان است، برخاسته‌اند و سیر آن‌ها در طول هزاران سال درنهایت منجر به داستان امروزی با اسلوب و اساس کنونی شده است.

انواع داستان
بد نیست برای آگاهی شما مروری سریع بر انواع داستان داشته باشیم.
داستان را به انواع زیر تقسیم می‌کنند:
•‫رمان (ناول)
•‫داستان بلند
•‫داستان نیمه بلند (ناولت)
•‫داستان کوتاه (نوول)
•‫داستانک (داستان کوتاه کوتاه)

رمان Novel یکی از معروف‌ترین انواع داستان است که همگی با آن و با بسیاری از آثار ادبی کلاسیک جهان که در این قالب نوشته‌شده است آشنا هستیم. رمان، داستانی بلند و معمولاً بیشتر از چهارصد صفحه است و ممکن است از ده هزار صفحه نیز فراتر رود. رمان دارای شخصیت‌های بسیار است که هرکدام پیچیدگی‌ها و ابعاد مختلفی دارند. در رمان، سلسله‌ای از حوادث بزرگ و کوچک وجود دارد و غالباً چند ماجرا یا خط طرح موازی رمان را به‌پیش میراند. توصیف و توضیح کامل رمان، قطعاً نیازمند کارگاه و مجالی جداگانه است و در اینجا به همین مختصر بسنده می‌کنیم.
داستان بلند نیز همان‌طور که از نام او مشخص است، داستان بلندی است اما معمولاً پیچیدگی‌های رمان را ندارد. اصولاً وجه تمیز رمان و داستان بلند آن‌قدر کم است که بعضی نویسندگان این دو قالب را یکی دانسته‌اند.
داستان نیمه بلند داستانی مابین داستان کوتاه و داستان بلند است و به‌جز حجم آن (که غالباً بیشتر از 50 صفحه است) خصوصیات کلی داستان کوتاه را دارد.
داستان کوتاه به زبان فرانسه، Nouvelle انگلیسی Short story داستانی کمتر از داستان نیمه بلند و حجم آن کمتر از 50 صفحه است.
داستانک (داستان کوتاه کوتاه) داستانی کمتر از حجم داستان کوتاه درواقع رخ دادن چند حادثه واقعی یا تاریخی و یا حتی ساختگی ذهن را داستان میگویند اما یک شرط مهم دارد و تمام ریز وقایع آن می‌بایست به نتیجه‌ای ختم گردد. مهم نیست نتیجه بد باشد یا خوب؛ مهم نتیجه داشتن داستان است.

کتاب آموزش داستان نویسی مناسب چه افرادی است؟

این کتاب مناسب افرادی است که علاقمند به داستان گویی و داستان سرایی هستند ولی خوب پا را از حاشیه امن خود، فراتر گذاشته و می خواهند داستانی با قاعده و استاندارد بگویند، داستانی که اگر نویسنده ای حرفه ای نیز آن را خواند به وجد آید. می توان گفت قصه گویی رو همه بلد هستند ولی داستان گویی را خیر!

فهرست مطالب کتاب

بخش اول: دوره مقدماتی

جلسه اول……………………………………………………………… 9
داستان چیست؟……………………………………………………………9
تاریخچه داستان………………………………………………………….10
انواع داستان………………………………………………………………11
نویسنده کیست؟ …………………………………………………………14
گامهای نویسندگی……………………………………………………….15
جلسه دوم …………………………………………………………….19
جلسه سوم……………………………………………………………28
زبان چیست؟ …………………………………………………………….29
نقد یک داستان:………………………………………………………….31
جلسه چهارم …………………………………………………………34
جلسه پنجم………………………………………………………….. 44
جلسه ششم ………………………………………………………….55
جلسه هفتم………………………………………………………….. 66
جلسه هشتم………………………………………………………….75
جلسه نهم…………………………………………………………….86
جلسه دهم…………………………………………………………… 95
جلسه یازدهم ………………………………………………………. 102
جلسه دوازدهم……………………………………………………… 106
بخش دوم: دوره پیشرفته
داستان نویسی کلاسیک …………………………………………….. 111
انواع داستان………………………………………………………….112
سبک نوشتای چیست؟ ………………………………………………119
سبک نوشتاری مفرد اول شخص……………………………………….119
سبک تحلیلی …………………………………………………………..120
سبک آزاد ………………………………………………………………120
سبک اقناعی (متقاعد کننده)…………………………………………..121
سبک استدلالی…………………………………………………………121
تیپسازی در داستان ……………………………………………….123
شخصیت سازی در داستان………………………………………….124
ایستا در داستان چیست؟ …………………………………………..126
چگونه در داستان گفتمان ایجاد کنیم؟ …………………………….127
انواع گفتگوها:……………………………………………………….127
گفتمان ناقص ………………………………………………………. 133
چگونه تنش ایجاد کنیم؟ …………………………………………… 140
استفاده از مثلث طلایی …………………………………………….. 141
الهام………………………………………………………………….144
طرح (پیرنگ) چیست؟ …………………………………………….147
نتیجه گیری کلی …………………………………………………….154

مشخصات کتاب

نام کتاب: آموزش داستان نویسی

نام نویسنده: مریم جعفری مراد

ناشر چاپی: نشر مانیان

سال انتشار: 1401

فرمت کتاب نسخه الکترونیک: pdf

تعداد صفحات: 154

زبان: فارسی

شابک: 9786227926101

موضوع کتاب: داستان نویسی، نویسندگی خلاق، creative writing

قیمت نسخه چاپی: 89000 تومان

قیمت نسخه الکترونیک: 35000 تومان

برای خرید نسخه چاپی اینجا کلیک نمایید